Przedstawiamy cykl „Bohaterowie ziemi chełmskiej”, w którym zaprezentowane zostaną postacie związane z Chełmem, zasłużone w walkach o niepodległość i działaniach na rzecz Rzeczypospolitej i Chełmszczyzny. Celem cyklu jest przywrócenie pamięci o tych, którzy swoim życiem i działalnością zapracowali na zaistnienie w świadomości mieszkańców naszego miasta. Część naszych bohaterów jest zapomnianych i wymaga przypomnienia, a część z nich jest jeszcze nieznanych szerszej opinii publicznej. Jedno jest pewne – Chełmianie mogą być dumni z tych osób, wyróżniających się takimi cechami jak odwaga, patriotyzm czy niezłomność, które tworzyły historię „Niedźwiedziego Grodu”.

Nasz cykl zaczniemy od przedstawienia osoby Wacława Rzewuskiego – jednej z najważniejszych postaci polskiego życia politycznego w połowie XVIII wieku.

Wybitny Chełmianin, piastujący szereg wysokich godności, oddany interesom państwa polskiego, wyróżniający się głębokim patriotyzmem  i prawością. Stanął w obronie polskiej racji stanu na Sejmie w 1767 r. przed rosyjskimi wpływami. Uchronił Kresy przed tatarskim najazdem pozbawiając się znacznej części swojego majątku, który przekazał chanowi krymskiemu jako haracz. Ponadto był dramatopisarzem, autorem takich dzieł jak m.in. „Żółkiewski” czy „Natręt”, cenionym za czystą, poprawną polszczyznę i doskonały styl. Współfundator kościoła Rozesłania Św. Apostołów w Chełmie.

Wacław Piotr Rafał Ignacy Rzewuski herbu Krzywda urodził się 29 października 1709 roku w Rozdole, w województwie ruskim. Hetman polny koronny, następnie hetman wielki koronny, kasztelan krakowski, pisarz polityczny, dramaturg i poeta. Syn hetmana polnego koronnego Stanisława Mateusza Rzewuskiego i Ludwiki z Kunickich.

Ukończył kolegium pijarskie w Bełzie, a następnie w Lublinie. Odbył liczne podróże, obejmujące Austrię, Francję, Anglię, Holandię i Włochy. Po powrocie do Polski rozpoczął działalność publiczną. Objął stanowisko szefa kancelarii wojskowej swojego ojca oraz dowódcy kompanii w regimencie buławy wojsk koronnych. W sierpniu 1728 r. zdobył mandat na sejm z ziemi chełmskiej. Przed 8 lipca 1729 r. otrzymał posiadaną uprzednio przez ojca chorągiew pancerną, zwrócił natomiast kompanię. W 1730 roku ponownie został posłem z ziemi chełmskiej.

Po śmierci króla Augusta II Mocnego objął funkcję marszałka sejmiku chełmskiego, co uznaje się za początek jego działalności politycznej. Wziął udział w sejmie konwokacyjnym jako poseł ziemi chełmskiej, kiedy to optował za obsadzeniem na tron królewski Stanisława Leszczyńskiego. Ostatecznie Rzewuski uznał majestat Augusta III Sasa, syna poprzedniego monarchy. W 1752 r. otrzymał z rąk władcy buławę hetmana polnego koronnego. W 1762 roku otrzymał nominację na wojewodę krakowskiego. Po elekcji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego sytuacja w Rzeczpospolitej stała się dość skomplikowana. Z jednej strony znajdował się nowy król, wspierany przez Rosję i ród Czartoryskich, który był zwolennikiem reform, po drugiej stronie rzesze konserwatywnej szlachty, również liczącej na poparcie Rosjan. W gronie szlachty znalazł się Wacław Rzewuski. Wykorzystując kwestię nadania praw politycznych  szlachcie prawosławnej i protestanckiej, rosyjski poseł Mikołaj Repnin wezwał na terytorium Polski wojska rosyjskie. W obliczu nacisków ze strony Rosjan, szlachta polska rozpoczęła przygotowania do zbrojnej konfederacji przeciwko królowi i wschodniemu sąsiadowi. Inicjatorem tych przygotowań był hetman Rzewuski. Na sejmie zwołanym w 1767 r. doszło do konfrontacji posłów i senatorów przychylnych Rosji, którzy znajdowali się w zdecydowanej większości, a przeciwnikami agresywnej polityki rosyjskiej. Doszło do gwałtownych protestów przeciw ingerencji Rosjan, w których szczególnie aktywny okazał się Wacław Rzewuski. Konsekwencją tego było aresztowanie hetmana, jego syna Seweryna, biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka i biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego w nocy z 13 na 14 października 1767 r.

Umieszczono ich w majątkach litewskich księcia Radziwiłła. Ostatecznie wywieziono ich w głąb Rosji do Kaługi nad Oką. Wacław Rzewuski po długim pobycie w Kałudze powrócił w 1773 r. do Rzeczypospolitej i osiadł w swoim majątku w Siedliskach (obecnie Sielec). 9 kwietnia tego samego roku został mianowany przez króla Poniatowskiego hetmanem wielkim koronnym. Zrezygnował z działalności politycznej i pełnił funkcję mecenasa w Podhorcach. Współfinansował budowę kościoła pod wezwaniem Rozesłania Św. Apostołów oraz drewnianą cerkiew w Chełmie. Zmarł  27 października 1779 r. w swoim majątku w Siedliskach. Pochowany został w kościele Reformatów w Chełmie. Po kilku latach trumnę z jego szczątkami przeniesiono do wybudowanej na  cmentarzu kościoła pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Kumowie kaplicy grobowej Rzewuskich, gdzie znajduje się ona do dzisiaj.

Źródła:
– Zbigniew Lubaszewski, „Chełmski słownik biograficzny”, Nowy Tydzień Chełmski, 2009

– Konstanty Prożogo, „Sielec dawniej Siedliska” , Tygodnik Chełmski nr 37, 1988

– http://www.ipsb.nina.gov.pl