W 95. rocznicę wmurowania kamienia węgielnego pod gmach Dyrekcji Kolei Państwowych w Chełmie, dokładnie 22 października 2023 roku, zapraszamy do chełmskiego muzeum. Placówka przygotowuje uroczyste otwarcie okolicznościowej wystawy.
Już dziś zapraszmy na 22 października br. do Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza w Chełmie. Dokładnie w 95. rocznicę wmurowania kamienia węgielnego pod gmach Dyrekcji Kolei Państwowych w Chełmie, placówka zaplanowała uroczyste otwarcie wystawy czasowej „Osiedle Dyrekcji Kolei Państwowych w Chełmie”. Uzupełnieniem wystawy będzie prezentacja 300-stronicowego albumu poświęconemu Dyrekcji.
To niebywała historia,
która zdarzyła się naprawdę, która trwa, i która ma swoje znaczące miejsce w historii światowej urbanistyki i architektury. To druga - obok budowy Gdyni - największa inwestycja mieszkaniowa i logistyczna po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. I miała miejsce w Chełmie.
Historia osiedla Dyrekcja jest wciąż mało rozpowszechniona. Przypomnijmy więc, że w 1927 r. zapadła decyzja o przeniesieniu z Radomia do Chełma siedziby Okręgowej Dyrekcji Kolei. Stąd też wzięła się popularna nazwa dzielnicy. Oficjalnie nazwano ją „Nowe Miasto” i według planów, dzielnica była przeznaczona docelowo dla 50 tysięcy ludzi. Całość stanowiła nowatorskie, kompleksowe założenie miejskie.
Plan zakładał budowę m.in. ponad 150 budynków mieszkalnych, monumentalnego gmachu dla władz kolejowych, ale także obiektów sportowych i handlowych. Budowa ruszyła w 1928 r. i niestety dosyć szybko przerwał ją kryzys gospodarczy. Dopiero tuż przed wybuchem II wojny światowej inwestycja przyspieszyła, ukończono wiele budynków, w tym gmach dyrekcji. Wybuch wojny położył kres realizacji planu.
Po wojnie zrezygnowano z dokończenia inwestycji, a obszar „Nowego Miasta” zabudowano nowymi budynkami. Niestety, nie nawiązywały one stylem do tych przedwojennych. Mimo to, osiedle jest wyjątkowe i uznane za obiekt zabytkowy. Dzielnica – zaplanowana z wielkim rozmachem, ale spójna wizerunkowo, w dodatku bardzo starannie budowana – stanowi ciekawy przykład myśli architektonicznej i mistrzostwa wykonawców okresu międzywojennego. W Chełmie powstało najbardziej oryginalne założenie mieszkalne dwudziestolecia międzywojennego, czerpiące z idei miast ogrodów, tworzące swego rodzaju mikrokosmos.
Tym bardziej cenna jest inicjatywa chełmskiego muzeum, aby historię Dyrekcji przypomnieć.
Na wystawie i w katalogu
zaprezentowane będą liczne dokumenty archiwalne, unikatowe fotografie, ogłoszenia władz miejskich. Muzealnicy dotarli też do artykułów z ówczesnej prasy, projektów poszczególnych budynków i planów miasta.
Materiały pozyskane zostały ze zbiorów własnych Muzeum Ziemi Chełmskiej, ale także z Archiwum Akt Nowych, Archiwum Państwowego w Lublinie, Archiwum Państwowego w Radomiu, Archiwum Państwowego w Lublinie Oddział w Chełmie, Chełmskiej Biblioteki Publicznej im. Marii Orsetti, Biblioteki Uniwersyteckiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Biblioteki Narodowej, Archiwum Cyfrowego, Stacji Muzeum, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie, osób prywatnych; a także z Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Chełmie, która dysponuje najliczniejszym zbiorem oryginalnych fotografii z okresu budowy Osiedla Dyrekcji Kolei Państwowych w Chełmie.
