Gminie Chełm przybył zabytek. Lubelski konserwator zabytków poinformował, że wpisał do rejestru otoczenie wieży wraz ze wzgórzem w Stołpiu. Odkrycia archeologów każą przypuszczać, że całość tworzyła zespół sakralno-obronny – wyjątkowy w Europie.
Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał w kwietniu br. do rejestru zabytków województwa lubelskiego nowy obiekt. To “otoczenie wieży o charakterze sakralno-obronnym wraz ze wzgórzem w Stołpiu, gm. Chełm, pow. chełmski”. Sama wieża została uznana za zabytek w 1956 r.
To prace archeologów przyczyniły się do tego wpisu. I rewelacyjne odkrycia poczynione wokół wieży w 2015, 2018 i 2021 roku.
Jednym z najważniejszych odkryć w otoczeniu wieży było ujawnienie wyjątkowej w formie, konstrukcji i użytych do budowy materiałów, nieznanej wcześniej budowli. Badacze uznali, że była to kapliczka. Budowla stała nad obudowanymi źródłami.
Jednym z najważniejszych odkryć w otoczeniu wieży było ujawnienie wyjątkowej w formie, konstrukcji i użytych do budowy materiałów, nieznanej wcześniej budowli. Badacze uznali, że była to kapliczka. Budowla stała nad obudowanymi źródłami.
Udało się też ustalić, że z gródka otaczającego wieżę prowadził utwardzany trakt pieszy do reprezentacyjnej budowli ze źródłem. Przypuszcza się, że ze źródła korzystano już w XII wielu. Na podstawie odkrytych zabytków ruchomych badacze sądzą, że nieznany budynek ze źródłem funkcjonował głównie w okresie wczesnego średniowiecza – w XIII w.; ale również i później, nieprzerwanie aż do XVIII-XIX w. Wtedy źródło z nieznanych powodów zasypano.
A to nie wszystkie odkrycia. Na zachód od kapliczki znajdują się bowiem pozostałości innej nieznanej budowli kamiennej. Archeolodzy odkryli m.in. kamienie ze śladami zaprawy oraz duży detal kamienny długości 77 cm i grubości 19-20 cm (nadproże lub próg). Efektem poszukiwań jest też wiele archeologicznych zabytków ruchomych.
Dokonane odkrycia zmienić mogą dotychczasowe ustalenia naukowe dotyczące wyglądu i czasu powstania zespołu wieżowego w Stołpiu, tj. wieży, gródka i pozostałych elementów zagospodarowania terenu nieruchomości, na której zlokalizowana jest wieża ze wzgórzem i zlewnia wód zasilana źródłami znajdującymi się w granicach działki – czytamy na stronie lubelskiego konserwatora zabytków.
Wieża z gródkiem, unikatowa kapliczka oraz obudowane źródła – powstały w podobnym okresie i tworzyły prawdopodobnie zespół. To wyjątkowe miejsce w skali Europy w okresie wczesnego średniowiecza. Także unikalna całość w ówczesnym krajobrazie kulturowym ziemi chełmskiej.
O wpis otoczenia wieży w Stołpiu do rejestru zabytków województwa lubelskiego wystąpiła Gmina Chełm.
***
Więcej o pracach archeologicznych w Stołpiu można przeczytać m.in. w publikacjach prof. Andrzeja Buko:
– Stołpie. Tajemnice kamiennej wieży, Letter Quality (Warszawa 2009);
– Zespół wieżowy w Stołpiu. Badania 2003–2005 (red. i współaut.), Letter Quality (Warszawa 2009).
